Tìm hiểu câu chuyện: Ngoại hướng vào, nội tìm ra

Tương tự, thương hiệu Nike cũng đang hoạt động tại Việt Nam theo phương thức gia công. Mục tiêu của Nike là xuất khẩu khoảng 70 triệu đôi giày thể thao từ Việt Nam trong năm 2011. Ngay cả các tập đoàn lớn như Unilever hoặc P&G cũng chọn các công ty trong nước như Lix, ICC để gia công các sản phẩm bột giặt, nước xả quần áo... Thực tế, doanh thu hằng năm của các tập đoàn này luôn tăng trưởng ổn định khoảng 20 - 30%.

Hoạt động gia công không đơn thuần là nhằm giảm chi phí, mà còn là một hướng đi mang lại nhiều lợi ích cho DN.

Bóng dáng trung tâm gia công

Dây chuyền sản xuất dược phẩm Imexpharm

Ông Kruse, một doanh nhân Mỹ, cho biết, công ty của ông đã chuyển hướng đầu tư từ Trung Quốc sang Việt Nam và đang đặt hàng gia công trực tiếp với các nhà sản xuất ở Bình Dương. So với phí đầu tư nhà máy tại Trung Quốc, hướng gia công sản phẩm tại Việt Nam đã tiết kiệm khoảng 40% chi phí đầu tư.

Theo Kruse, sở dĩ các công ty Mỹ đang chọn xu hướng đặt gia công vì hình thức này giúp giảm bớt rủi ro, rút ngắn thời gian, chi phí đầu tư thấp nhưng lợi nhuận cao, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn như hiện nay. Với cách làm này, DN chỉ cần tập trung vào khâu thiết kế và phân phối sản phẩm, những công đoạn tạo ra giá trị gia tăng. Công ty Kiểm toán Ernst & Young (E&Y) dự báo, các thị trường mới nổi sẽ tăng cường đầu tư ra các quốc gia bên ngoài trong thời gian tới.

Sau một thời gian có mặt tại Việt Nam, Tập đoàn Dược phẩm GlaxoSmithKline (GSK) cũng chuyển hướng ký kết hợp tác với Công ty CP Dược phẩm SAVI (SVP) để sản xuất và cung ứng sản phẩm thuốc cho GSK bán trong thị trường nội địa và xuất khẩu.

Tương tự, thương hiệu Nike cũng đang hoạt động tại Việt Nam theo phương thức gia công. Mục tiêu của Nike là xuất khẩu khoảng 70 triệu đôi giày thể thao từ Việt Nam trong năm 2011. Ngay cả các tập đoàn lớn như Unilever hoặc P&G cũng chọn các công ty trong nước như Lix, ICC để gia công các sản phẩm bột giặt, nước xả quần áo... Thực tế, doanh thu hằng năm của các tập đoàn này luôn tăng trưởng ổn định khoảng 20 - 30%.

Ngoài các công ty gia công lớn của Hàn Quốc, Hồng Kông, Trung Quốc, một số công ty trung gian, kết nối giữa công ty đặt hàng và DN gia công, cũng đang có mặt tại Việt Nam. Trong đó, nổi bật nhất phải kể đến William E. Corner của Singapore.

Chức năng của DN này là nghiên cứu các nhu cầu về sản phẩm mới từ những thương hiệu toàn cầu như Wal-Mart, IKEA và sau đó tìm kiếm đối tác gia công khắp châu Á để đàm phán nhằm kết nối bên đặt hàng với đơn vị gia công. Họ còn có thể tham gia quá trình thiết kế, kiểm soát chất lượng và bán lại cho bên đặt hàng với mức chênh lệch đến 50%.

Trong khi các DN nước ngoài tìm hướng gia công tại thị trường nội địa, thì các DN trong nước lại hướng ra nước ngoài tìm gia công. Nhất là các công ty sản xuất hàng tiêu dùng như tivi, tủ lạnh, máy điều hòa, máy tính và cả hàng dệt may, thời trang. Trong đó, ngành hàng điện thoại di động có số lượng DN ra nước ngoài gia công nhiều nhất với các thương hiệu như: Q-Mobile, Mobistar, Fmobile, Hitech, Connspeed; mới đây còn có FPT, Viettel và VinaPhone...

Mục đích của các DN này là đáp ứng tâm lý hàng giá rẻ nhưng chuộng ngoại của người Việt Nam. Ngoài ra, đây cũng là hướng kinh doanh hiệu quả vì không phải đầu tư nhà xưởng sản xuất, không cần nhân công, không nguồn nguyên liệu vẫn có thể tạo dựng một thương hiệu và gia tăng giá trị thương hiệu nhờ... mác sản xuất từ nước ngoài.

Thực tế đã có một DN trong nước nhập hẳn dây chuyền của Motorola về với tham vọng sản xuất điện thoại “made in Vietnam”. Nhưng sau đó DN này đã phải từ bỏ ý tưởng vì xét về giá thành để sản xuất điện thoại tại Việt Nam vẫn khó lòng cạnh tranh với điện thoại nhập khẩu hay đặt gia công.

Ngay cả Công ty Mỹ phẩm Sài Gòn (SCC) dù là một thương hiệu có uy tín, nhưng khi phát triển dòng mỹ phẩm trang điểm cũng chọn hướng đi gia công ở nước ngoài. Bà Kim Thoa, Chủ tịch HĐQT của SCC, cho biết: “Sở dĩ SCC chọn hướng gia công ở nước ngoài vì hướng đi này đáp ứng được tâm lý chuộng hàng ngoại của người tiêu dùng Việt, chất lượng sản phẩm do SCC chủ động đặt hàng nên chất lượng tốt”.

Cũng đánh vào tâm lý chuộng ngoại, Công ty Nhật Vy đã đặt hàng Công ty Smart Image Ltd., (Hồng Kông) để gia công các sản phẩm chăm sóc da nhãn hiệu Daily Care theo công thức của Mỹ.

Theo bà Nhan Húc Quân, đại diện Công ty Nhật Vy, ưu điểm của gia công ở nước ngoài là người tiêu dùng ưa thích, chất lượng tốt, giá thành phù hợp với nhu cầu của người dân trong nước nên dễ làm thương hiệu và tiêu thụ cũng không quá khó như hàng sản xuất trong nước.

Thực chất công nghiệp “đạp máy khâu”

Tuy gia nhập thị trường Việt Nam nhưng những sản phẩm của Nike sản xuất tại Việt Nam chủ yếu là do các nhà máy của Hàn Quốc và Đài Loan gia công. Lý giải điều này, bà Amanda Tucker, Tổng giám đốc Nike Việt Nam, cho biết:

Công ty May Sài Gòn 2

“Các DN Việt Nam có đủ khả năng cung cấp những sản phẩm với tiêu chuẩn chất lượng mà những nhà mua hàng lớn như Nike đòi hỏi. Tuy nhiên, bên cạnh yếu tố chất lượng, Nike còn cam kết tuân thủ theo các tiêu chuẩn về lao động và môi trường do Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đặt ra. Đây là thách thức mà các DN Việt Nam phải vượt qua nếu như họ muốn trở thành đối tác gia công hàng Nike”.

Tương tự, hiện nay gia công phần mềm cũng đang là thách thức đối với nhiều công ty, bởi làm gia công phần mềm đòi hỏi phải đầu tư lớn và có lực lượng nhân công đông đảo.

Theo các chuyên gia trong ngành, nếu các công ty làm gia công phần mềm không đẩy được quy mô lên 1.000 nhân viên thì công ty đó vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm, mò mẫm tìm thị trường. Và nếu có khoảng chục công ty gia công phần mềm cỡ 1.000 người, thì các DN nước ngoài sẽ an tâm hơn khi vào Việt Nam. Bởi vì, nếu quá ít DN họ sẽ không có lựa chọn và họ rất sợ gặp công ty độc quyền.

Tuy nhiên, để duy trì công ty có quy mô 1.000 người làm gia công phần mềm không dễ, rất tốn kém và đây chính là thách thức lớn đối với các DN. Trong lĩnh vực gia công nhiều như điện tử, DN chỉ nhập có dây chuyền con con, sản xuất độ 100.000 sản phẩm/năm thôi như Hanel, VTB thì chưa đủ mạnh.

Với các DN nội địa đặt gia công ở nước ngoài, thách thức khó nhất, theo bà Thoa, là việc kiểm soát các quy trình sản xuất, chất lượng sản phẩm. Ngoài ra, với một số thị trường gia công có nhiều chất lượng cao, thấp khác nhau như Trung Quốc, nhất là gần đây thị trường này đang đánh “mất lòng tin” của người tiêu dùng, việc đặt gia công cũng cần xem xét kỹ.

Bởi một khi nơi sản xuất đang bị người tiêu dùng dè chừng, điều đó không chỉ ảnh hưởng đầu ra của sản phẩm, mà còn rất khó xây dựng uy tín cho sản phẩm trên thị trường. Mấu chốt là dù gia công ở đâu, DN cũng phải có công thức tốt và làm chủ công nghệ.

Theo ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hiệp hội Dệt May Thêu Đan TP.HCM, ngành gia công của Việt Nam chỉ mạnh nhất ở công đoạn sản xuất với hạ tầng nhà xưởng và lực lượng lao động dồi dào.

Có rất ít DN gia công trong nước có thể tiếp cận các công đoạn quan trọng còn lại gồm: nghiên cứu tạo sản phẩm mới, tiếp thị; tạo năng lực sản xuất, gồm chế tạo máy móc, thiết bị, công cụ sản xuất và công nghệ, sản xuất nguyên phụ liệu; tổ chức sản xuất, gồm dây chuyền sản xuất, nguồn nhân lực và công nghệ tổ chức sản xuất; và sau cùng là phân phối sản phẩm.